Porođajna bol je stvarnost s kojom se suočavaju mnoge žene širom svijeta, uprkos različitim dostupnim metodama kontrolisanja i ublažavanja te boli. Za početak, pokušat ćemo pojasniti na koji način funkcioniše porođaj, odnosno kako i zašto uopšte dolazi do bolova.
Porođajni bolovi nastaju zbog kontrakcija maternice, istezanja grlića maternice i pomjeranja tkiva unutar porođajnog kanala. Mnoge žene ovu bol opisuju kao jednu od najintenzivnijih koje su iskusile u životu. Kako porođaj napreduje, bol može postati jača, što može izazvati strah, posttraumatski stres, (koji naknadno može uzrokovati depresiju ili anksioznost), povišen krvni pritisak, aritmije, poteškoće s disanjem i druge zdravstvene probleme koji mogu dovesti do komplikacija tokom porođaja i povećati vjerovatnoću da se porod završi carskim rezom.
Bol također može smanjiti protok krvi u maternicu što može imati negativan uticaj na plod. Zbog svega navedenog, razvijene su različite farmakološke i nefarmakološke metode koje služe da se porodiljama olakšaju porođajni bolovi da bi se one mogle fokusirati na ono bitno – dolazak njihove bebe na svijet.
Metode kontrolisanja bolova
Kada je u pitanju ublažavanje i kontrolisanje bolova tokom porođaja, postoji nekoliko dostupnih opcija. Te opcije se, najjednostavnije, mogu kategorizirati u farmakološke i nefarmakološke metode. Svaka metoda ima svoj skup prednosti i mana, a izbor često zavisi od ličnih preferencija, zdravstvenog stanja trudnice te savjeta medicinskog osoblja.
Epiduralna anestezija i analgezija
Epiduralna analgezija i anestezija danas je jedna od najpopularnijih metoda za ublažavanje boli tokom porođaja. Uključuje ubrizgavanje anestetika u epiduralni prostor oko kičmene moždine, što pruža značajno ublažavanje bolova dok majka ostaje budna i svjesna tokom porođaja.
Epiduralna anestezija i analgezija je najčešće korištena metoda za ublažavanje boli ili gubitka osjećaja tokom porođaja, određenih operacija, i kod nekih slučajeva, hronične boli. Iako je Svjetska zdravstvena organizacija (WHO) 2001. godine izdala deklaraciju koja garantuje svakoj ženi pravo na bezbolan porod i pravo na odbijanje sedacije radi aktivnog sudjelovanja u porodu, u mnogim dijelovima svijeta to još uvijek nije ostvareno, pa neke trudnice nemaju dostupne baš nikakve opcije za ublažavanje porođajnih bolova.
Kroz historiju, različite civilizacije su, na razne načine, pokušavale olakšati porođajnu bol.
Prekretnica u porođajnoj analgeziji dogodila se 1853. godine kada je John Snow, lični ljekar kraljice Viktorije, koristio hloroform za ublažavanje bolova tokom rođenja njenog osmog djeteta, princa Leopolda. Još uvijek je poznata njena izjava 'blaženi hloroform' koja je značajno promijenila pristup analgeziji u akušerstvu. Snow je izjavio da je imao čak 11,000 slučajeva analgezije i to bez ijednog smrtnog ishoda.
Idealna tehnika analgezije tokom porođaja treba biti:
- Sigurna za majku i dijete
- Ne smije ometati dinamiku porođaja
- Treba trajati dovoljno dugo te pružiti adekvatno ublažavanje boli majci
- Treba imati minimalne neželjene efekte
- Treba minimalizirati potrebu za dodatnom anestezijom
Single-shot analgezija
Ovo je jednostavna i praktična metoda koja značajno olakšava porođaj. Koristi se za ublažavanje boli tokom vaginalnog porođaja i posebno se preporučuje u manjim urbanim i ruralnim centrima kao adekvatna alternativa epiduralnoj analgeziji. Ovom metodom se ubrizgava mala količina lokalnog anestetika i opioida u subarahnoidalni prostor.
Ne dolazi do motornog bloka (pacijentica može pomicati noge), ali se postiže zadovoljavajući senzorni blok. Tokom trajanja single-shot analgezije, koja traje od 1,5 do 2,5 sata, pacijentica ne osjeća bolove, ali osjeća kontrakcije i može aktivno učestvovati u porodu. Zbog prisustva opioida, dolazi do bržeg širenja grlića materice (do sto puta brže).
Ne postoje posebne kontraindikacije za ovu vrstu analgezije, osim uobičajenih kontraindikacija za spinalnu anesteziju/analgeziju.
Kontraindikacije se dešavaju vrlo rijetko, a najčešće uključuju:
- Infekciju na mjestu uboda
- Septično stanje
- Hipovolemija (šok)
- Povećan intrakranijalni pritisak
- Koagulopatije (trombociti ispod 70)
- Fiksiran minutni volumen srca (aortna stenoza)
Idealno vrijeme za primjenu ove vrste analgezije je kada je žena otvorena 5-6 cm i ima pravilne kontrakcije u vremenskom intervalu, što ukazuje da bi porod mogao biti završen u naredna dva sata. Potreba za prisustvom anesteziologa na licu mjesta postoji samo tokom primjene anestetika i neposredno nakon toga.
Komplikacije nakon ove tehnike su vrlo rijetke. Jedna od mogućih komplikacija je bradikardija ploda, uzrokovana vazokonstrikcijom uterinih arterija, što zahtijeva češće praćenje CTG-a. Ovo stanje se može poboljšati primjenom NTG spreja pod jezik.
Ako porod ne bude završen u periodu trajanja analgezije, može se ponoviti single-shot spinalna analgezija, može se primijeniti druga vrsta analgezije ili se porod može nastaviti bez analgezije. U tom slučaju, treba imati na umu da je žena dva sata bila bez bolova, da se odmorila i da može aktivnije i spremnije učestvovati u završetku poroda.
Spinalna anestezija
Spinalna anestezija je još jedna efikasna metoda, slična epiduralnoj, ali s nekoliko razlika. Uključuje jednu injekciju u kičmenu tečnost, pružajući brzo i duboko ublažavanje bolova. Ova metoda se često koristi za carske rezove ili kada je potrebno brzo ublažavanje bolova.
Analgetici i porođaj
Za ublažavanje bolova za vrijeme porođaja se mogu koristiti analgetici. Mogu se davati na različite načine, uključujući intravenozno, intramuskularno ili oralno. Iako možda ne pružaju potpuno ublažavanje boli, mogu pomoći u smanjenju njenog intenziteta.
Nefarmakološke metode ublažavanja boli
Za one koji radije izbjegavaju lijekove, na raspolaganju je nekoliko nefarmakoloških metoda. To uključuje tehnike poput vježbi disanja, masaže, hidroterapije, psiho proflaksa, Lamaze tehnike, hipnoze, TENS-a, akupunkture, hidroterapije, aromaterapije, metode hladno i toplo, vertikalne pozicije te korištenja loptica za porođaj. Ove metode mogu biti efikasne u smanjenju bolova tokom porođaja.
Izbor je samo vaš
Odabir pravog metoda ublažavanja boli je lična odluka i treba je donijeti nakon konsultacija sa svojim zdravstvenim radnikom. Važno je razmotriti prednosti i potencijalne rizike svake metode i odabrati onu koja je u skladu s željama trudnice i njenim medicinskim potrebama.
Ideja ublažavanja boli tokom porođaja zaista zvuči primamljivo, a razmatranje svih opcija može osnažiti trudnice da donose informirane odluke. ASA (Američko udruženje anesteziologa) i ACOG (Američko udruženje za ginekologiju i opstetriciju) ističu da je neliječena snažna bol za vrijeme porođaja neprihvatljiva u svim okolnostima, a posebno kada su dostupne sigurne i efikasne metode.
To potiče poštovanje pacijentice i naglašava važnost pozitivnog iskustva i udobnosti tokom ovog važnog životnog događaja.
Bilo da se odlučite za epiduralnu, spinalnu anesteziju ili nefarmakološke metode, cilj je osigurati ugodno i pozitivno iskustvo za vrijeme porođaja, a ASA bolnica vam to, bez sumnje, može osigurati.
