Hornerov sindrom
Šta je Hornerov sindrom?
Hornerov sindrom je rijedak neurološki poremećaj koji se manifestuje na oku i okolnim tkivima isključivo jedne strane lica. Ovaj sindrom nastaje zbog poremećaja komunikacije između moždanog stabla i opskrbe simpatičkih živaca oka. Karakteristični znakovi i simptomi Hornerovog sindroma uključuju suženje zjenice, spušteni kapak i smanjeno znojenje na zahvaćenoj strani lica. Ovaj sindrom može biti rezultat različitih medicinskih problema kao što su moždani udar, tumor ili ozljeda kičmene moždine. U nekim slučajevima, uzrok Hornerovog sindroma je u potpunosti neobjašnjiv. Za liječenje Hornerovog sindroma ne postoji adekvatna terapija, već se liječenje fokusira na rješavanju uzroka osnovne bolesti što obično pomaže vraćanju normalne funkcije živaca. Hornerov sindrom je također poznat i kao okulosimpatička paraliza ili Bernard-Hornerov sindrom.
Najčešći simptomi Hornerovog sindroma
Hornerov sindrom se najčešće pojavljuje na samo jednoj strani lica.
Tipični znakovi i simptomi uključuju sljedeće:
- Trajno suženje zjenice (mioza).
- Asimetrija u veličini zjenica između oba oka (anizokorija).
- Slabo ili sporije širenje zahvaćene zjenice pri slabom svjetlu.
- Spušten gornji kapak (ptoza).
- Blago izbočenje donjeg kapka, ponekad nazvano inverzna ptoza.
- Smanjeno ili potpuno odsustvo znojenja (anhidroza) na zahvaćenoj strani lica.
Navedeni simptomi, posebno ptoza i anhidroza, mogu biti suptilni i teško uočljivi. Kod djece, Hornerov sindrom može biti popraćen dodatnim pojavama koje uključuju svjetliju boju irisa u zahvaćenom oku (kod djece mlađe od godine dana) te promjenu boje na zahvaćenoj strani lica koja se obično javlja zbog vrućine, tjelesnog napora ili emocionalnih reakcija.
Šta uzrokuje Hornerov sindrom?
Hornerov sindrom najčešće se javlja kao posljedica blokade ili oštećenja simpatičkih živaca koji opskrbljuju oči. Uzroci oštećenja živaca mogu biti različiti, a uključuju infekciju srednjeg uha, disekciju karotidne arterije ili tumor na vrhu prsnog koša. Rijetko, Hornerov sindrom može biti urođeno stanje koje se dijagnosticira odmah po rođenju. Obično se kongenitalni oblik sindroma povezuje s porođajnom traumom ili ozljedom živaca ili karotidne arterije tokom porođaja. Još uvijek nisu identificirani specifični genetski uzroci nasljednog Hornerovog sindroma.
Postoje tri putanje živaca koje mogu biti pogođene Hornerovim sindromom. Živci iz mozga ne putuju direktno do očiju i lica, već koriste tri putanje, a oštećenja mogu nastati na bilo kojoj od tih putanja. Zbog toga postoje tri tipa Hornerovog sindroma s različitim uzrocima nastanka ovog stanja. Hornerov sindrom prvog reda (centralni) nastaje zbog oštećenja živaca koji prolaze od hipotalamusa kroz moždano deblo i kičmenu moždinu. Oštećenje ili blokada ovog živčanog puta može biti uzrokovana iznenadnim prekidom dotoka krvi do moždanog debla, tumorom u hipotalamusu, ozljedom kičmene moždine, multiplom sklerozom (MS), Chiarijevom malformacijom, encefalitisom, meningitisom, lateralnim medularnim sindromom (Wallenbergov sindrom) ili siringomijelijom (cista ispunjena tekućinom unutar leđne moždine).
Hornerov sindrom drugog reda (preganglionski) nastaje zbog oštećenja živčanog puta koji vodi od grudnog koša do vrha pluća i duž karotidne arterije na vratu. Stanja koja mogu uzrokovati oštećenje ili blokadu ovog živčanog puta uključuju tumore u gornjem dijelu pluća ili grudnog koša, ozljedu vrata ili grudnog koša uslijed operacije ili nesreće, ozljedu brahijalnog pleksusa ili apsces zuba u vilici.
Hornerov sindrom trećeg reda (postganglionski) nastaje zbog oštećenja živčanog puta koji putuje od vrata do srednjeg uha. Neki ljudi s Hornerovim sindromom nemaju poznati osnovni uzrok koji bi mogao biti razlog nastanka ovog poremećaja. U tim slučajevima govorimo o idiopatskom Hornerovom sindromu.
Uspostavljanje dijagnoze i liječenje
Ljekari najčešće postavljaju dijagnozu Hornerovog sindroma oslanjajući se na fizički preglede. Utvrđivanje osnovnog uzroka može biti izazovno, s obzirom da se Hornerov sindrom može javiti kao rezultat različitih zdravstvenih stanja. Osim toga, postoje i druga oboljenja koja mogu izazvati slične simptome. Ljekar će pacijenta detaljno ispitati o simptomima, prethodnim povredama, bolestima te opštem zdravstvenom stanju.
Na osnovu medicinske historije, simptoma te ostalih informacija, ljekar može postaviti dijagnozu, ali u nekim slučajevima može naručiti dodatne testove kako bi utvrdio uzrok Hornerovog sindroma.
Dodatne analize mogu uključivati:
- Slikovne testove kao što su rendgenski snimak grudnog koša, magnetska rezonanca (MRI), kompjuterizirana tomografija (CT skeniranje) ili ultrazvuk.
- Krvne testove poput kompletne krvne slike (KKS) i brzine sedimentacije eritrocita (ESR)
Specifičan tretman ili terapija za Hornerov sindrom ne postoji. Često se događa da Hornerov sindrom u potpunosti nestane kada se primarno zdravstveno stanje adekvatno liječi, odnosno stavi pod kontrolu.
Može li se Hornerov sindrom spriječiti?
Kako smo ranije naveli, postoje brojna zdravstvena stanja koja mogu dovesti do nastanka Hornerovog sindroma, stoga ne postoji efikasan metod koji se može primjenjivati, a koji bi pomogao da se spriječi navedeni poremećaj. Međutim, u slučajevima Hornerovog sindroma povezanog s traumom (poput disekcije, odnosno rascijepljivanja karotidne arterije) poduzimanje sigurnosnih mjera kako bi se izbjegla ozljeda vrata može smanjiti rizik od nastanka i razvoja Hornerovog sindroma.
Koje su prognoze za ovo oboljenje?
Prognoza Hornerovog sindroma zavisi od uzroka, odnosno primarnog oboljenja. Općenito, karakteristični simptomi Hornerovog sindroma rijetko imaju značajan utjecaj na kvalitetu života ili vid. No, ukoliko je osnovni uzrok hronično oboljenje, poput multiple skleroze, Hornerov sindrom može biti dugotrajan, odnosno neizlječiv. Međutim, ako je uzrok privremen i izlječiv (poput infekcije uha), vjerojatno će simptomi nestati nakon što se infekcija uspješno izliječi.
Važno je znati da…
- Hornerov sindrom nazvan je po Thomasu Jonathanu Horneru, britanskom oftalmologu koji ga je prvi put opisao 1869. godine.
- Simptomi Hornerovog sindroma uključuju ukočenost (konstrikciju) zjenice, spuštanje gornjeg kapka i smanjenje ili prestanak znojenja na jednoj strani lica.
- Hornerov sindrom može biti uzrokovan ozljedama, tumorima, moždanim udarima, infekcijama, bolestima kičme, operacijama vrata i drugim stanjima koja oštećuju živce u području vrata i lica.
- Hornerov sindrom također može biti nasljedan, uključujući rijetke nasljedne bolesti poput sindroma Hornerove-Sherrington i sindroma Barre-Lieou.
- Liječenje Hornerovog sindroma zavisi od uzroka. Ako je Hornerov sindrom uzrokovan ozljedom, liječenje može uključivati terapiju vježbanjem ili fizikalnu terapiju. Ako je uzrok tumor, liječenje može uključivati hirurško uklanjanje tumora.
- Hornerov sindrom nije fatalan i simptomi se mogu liječiti. Ipak, u nekim slučajevima, Hornerov sindrom može biti znak ozbiljnijeg zdravstvenog problema, pa je važno potražiti ljekarsku pomoć ako primijetite bilo kakve simptome.